Almanya’da seçim: ‘AfD hükümette olmasa da kamuoyu tartışmasını yönetiyor’
İSTANBUL – Almanya’da 23 Şubat Pazar günü yapılan erken genel seçimi, anketlerin de öngördüğü üzere Hıristiyan Birlik partileri CDU/CSU yüzde 28’in üzerinde oy alarak birinci sırada tamamladı. Sandıktan ikinci sırada çıkan ise yeniden öngörüldüğü üzere oyların yüzde 20’den fazlasını alan faşist Almanya için Alternatif (AfD) oldu. Yeşiller ve Sol Parti Federal Meclis’e girerken, liberal Hür Demokrat Parti (FDP) ve Sol Parti’den ayrılan siyasetçilerin kurduğu Sahra Wagenknecht Birliği (BSW) yüzde 5 barajına takılarak meclis dışı kaldı.
Peki, bu sonuçları nasıl okumak gerekiyor? Göç konusunun seçim kampanyalarının ana gündem hususunu oluşturduğu düşünüldüğünde bu sonuçlar Almanya’daki göçmenler açısından ne manaya geliyor? Yeni hükümetin dış siyasetinin bundan sonra nasıl şekillenmesi bekleniyor?
Seçim sonuçlarını pahalandıran Heinrich Böll Stiftung Derneği İstanbul Ofisi Yöneticisi Dawid D. Bartelt’e nazaran, yeni hükümette de ‘aşırı sağa’ karşı çekilen ‘güvenlik duvarı’ (Brandmauer) korunacak ve AfD hükümette yer almayacak. AfD’nin tekrar de yıllardır ülkedeki kamuoyu tartışmalarını yönettiğine dikkat çeken Bartelt, bu türlü giderse AfD’nin 4 sene sonra yapılacak seçimde hükümette yer alabileceğine işaret etti. Bartelt, “AfD hükümette olmayacağından ‘tersine göç’ (Remigration) konusu gerçekleşmeyecektir. Lakin herkesin şu anda ‘tersine göçün’ ne manaya geldiğini biliyor olması ve bunun mantıklı, makul bir teklif olarak görülmesi de tekrar AfD için bir zafer… Lisan üzerinden gerçekliği değiştiriyorlar” dedi.
Heinrich Böll Stiftung İstanbul Ofisi Yöneticisi Dawid D. Bartelt ile Almanya’daki genel seçimi, iç ve dış siyaset açısından muhtemel sonuçlarını konuştuk…
‘SONUÇLAR BEKLENİYORDU LAKİN YENİDEN DE TASA VERİCİ’
Dawid D. Bartelt Almanya’daki seçimde beklendiği üzere CDU sandıktan birinci, AfD ikinci sırada çıktı. Siz seçim sonuçları hakkında ne düşünüyorsunuz? Hangi koalisyon seçenekleri sizce daha mümkün? Bu süreçte ‘güvenlik duvarının’ yıkılmadan kalacağını söyleyebilir miyiz?
Sonuçlar sizin de söz ettiğiniz üzere bekleniyordu; fakat bir yandan yeniden de tasa verici. Öte yandan, en azından, bilhassa hükümetin nispeten sıkıntısız ve süratli bir formda kurulacak olmasıyla alakalı kimi olumlu taraflar var – ki bu da değerli.
BSW ve FDP’nin parlamentoda olmaması iki nedenden dolayı güzel. Birincisi, bu iki partiye şu anda kimsenin muhtaçlığı yok. İkincisi, sadece beş parti ile parlamentoda çoğunluğa sahip istikrarlı bir hükümet kurmak çok daha kolay olacaktır.
Liberal parti (FDP) muhafazakar parti (CDU/CSU) ya da aşırı sağcı parti (AfD) üzere oburlarının aldığı sıkıntılı kararları devraldı ve bu kararları bu partiler daha âlâ temsil ediyor.
(Christian) Lindner başkanlığındaki liberal parti, on yıllardır ikinci ayağı olan, yalnızca ekonomik liberalizmi değil, insan hakları da dahil yurttaşlık haklarını ve liberal hakları savunmayı büsbütün bir kenara bıraktı. Lindner, sonunda (ABD Başkanı Donald) Trump ve (Elon) Musk ile flört ederek partiyi liberterlere yakınlaştırmaya dahi çalıştı. Hasebiyle, bence hak ettiğini aldı; Almanya’da çok klâsik ve önemli bir parti olan liberal partinin tekrar düşünüp örgütlenmek, kendisini program olarak yine keşfetmek için bir talihi var; bence bu bir ölçüde Yeşiller için de geçerli.
Söylemek istediğim, liberal parti değerli fakat kendisini yine keşfetmesi gerekiyor. Son 20 yıl içinde muhakkak yanlış bir tarafa yanlışsız gittiler. BSW‘ye gelince, toplumsal politika savunuları Sol Parti ve SPD, göç ve dış siyaset savunuları ise AfD tarafından daha yeterli temsil ediliyor.
BSW, benim için solcu bir parti değil. Elbette bilhassa Doğu Almanya’daki beşerler için toplumsal güvenlik ve maaşlar üzere sorunlar programlarında yer alıyor. Fakat kelam konusu dış siyaset ve göç üzere sıkıntılar olduğunda, büsbütün sağda yer alıyorlar. Tahminen de yakın gelecekte siyasette ve dünyada olup bitenleri tahlil etmek için sol ve sağ kategorisi bize artık o kadar da yardımcı olmayacak.
‘BÖYLE GİDERSE AfD BİR SONRAKİ SEÇİM SONRASI HÜKÜMETTE YER ALIR’
Dolayısıyla, bu iki parti federal meclise giremediğinden, Hıristiyan Demokratlarla Toplumsal Demokratlar ortasında bir büyük koalisyon kurulacak. Bunlar evvelce Almanya’nın açık orta en büyük iki partisiydi, bu nedenle koalisyonları da büyük diye anılıyor.
Burada çok fazla pratik ve tecrübe var. Bu, 60’lı yıllardan beri iki partinin kurduğu beşinci koalisyon olacak. Bu, ideolojik açıdan bakıldığında garip olsa da Almanya siyaseti için olağan bir koalisyon ve mevcut koşullarda en güzel seçenek. AfD’yi federal hükümetin modülü olmaktan dışlama manasındaki ‘güvenlik duvarı’nın bu hükümet için varlığını sürdüreceğini düşünüyorum. (CDU lideri ve başbakan adayı Friedrich) Merz, bunu çok açık bir halde tabir etti. Lakin, dört yıl sonra yapılacak sonraki seçimler için bir şey söylemezdim. Şayet bu süreç devam ederse bence AfD bir sonraki hükümette yer alacaktır zira olağanlaştırma süreci sürat kazandı; CDU ve Merz’in kendisi de bundan kısmen sorumlu. Ayrıyeten, anayasaya ters olduklarını ilan etmediğiniz sürece seçmenlerin beşte birini siyasi temsiliyetlerinin olamayacağını söyleyerek görmezden gelemezsiniz. Bu da bir mümkünlük. Bu istikamette atılan adımlar da var. Lakin AfD ve fikirleriyle çaba etmenin ve seçmenlerini demokratik partilere yine kazandırmanın gerçek yolunun bu olup olmadığı konusunda kuşkularım var.
Endişe verici olan şu: AfD, halihazırda hükümet ediyor. AfD’nin gündeme getirdiği sıkıntılar, AfD’nin gündeme getirdiği formuyla tüm seçim kampanyasını belirledi: Dehşet yaratmak, doğrulanmış olduğunu söyleyebileceğiniz endişelerin devamını getirmek fakat hiçbir halde doğrulanmamış olan, kendi içinde bir gerçeklik haline gelen bir endişe ve panik de yaratmak… Bilhassa göç probleminde durumun bu olduğunu düşünüyorum.
Çok tahrip edici, çok makus olaylar yaşandı; ancak bunlar insanları ülkeye sokmayarak ya da insanları siyasi zulüm ile karşı karşıya kalabilecekleri ülkelerine derhal geri göndererek çözülemez. Göçmenler ya da etnik Almanların düzenlediği hücumlar her vakit olabilir; pek çok tedbir almak gerekir. Örneğin, bu genç insanların birçoklarının travmatize olduğu gereğince anlaşılmıyor. Bunu özür olarak söylemiyorum; bence Almanya’da kabahat işleyen beşerler hukukun üstünlüğünün öngördüğü süreçlere tabi tutulmalı. Lakin, bu olayları büyük insan kümelerinin sığınma almasını önlemek, Avrupa hukukuna karşıt bir biçimde Avrupa sonlarından girmelerine mani olmak için kullanmak için gerçekçi bir irtibat yok. Ancak bu temas orada zira bunu AfD yaptı; başka partilerin birden fazla da bunu yapmaya başladı.
Normalde medyayı eleştirme hayranı değilim fakat medyada da bunu gereğince eleştirmeme eğilimi var; göçün gerçekte ne manaya geldiği, ne ölçüde yönetilebilir olduğu, göçmenler ortasındaki hata istatistiklerinin ne olduğu konusunda gereğince doğrulama çalışması yapılmıyor. Bu tartışmada rol alma talihi bulmamış çok fazla gerçek var. Münasebetiyle, AfD, aslında son birkaç yıldır Almanya’daki kamuoyu tartışmasını yönetiyor. Bu çok tasa verici.
‘AfD, LİSAN ÜZERİNDEN GERÇEKLİĞİ DEĞİŞTİRİYOR’
Sizin de bahsettiğiniz üzere, göç, seçim sürecinde gündemin ana unsuruydu. Göç zıddı önergesini AfD’nin de dayanağıyla meclisten geçiren CDU da bu süreçte eleştirildi. Sizce seçim sonuçları Almanya’daki göçmenleri nasıl etkileyecek?
Şunu âlâ haber olduğunu söyleyebiliriz: AfD hükümette olmayacağından ‘tersine göç’ konusu gerçekleşmeyecektir. Lakin herkesin şu anda ‘tersine göçün’ ne manaya geldiğini biliyor olması ve bunun mantıklı, makul bir teklif olarak görülmesi de tekrar AfD için bir zafer. Zira tıpkı vakitte çok akıllılar, lisan üzerinden gerçekliği değiştiriyorlar. Lisanın ne kadar değerli olduğunu nitekim anlıyorlar. Birebir vakitte ‘Pasaportla Alman’ ve ‘Organik Alman’ ayrımını da getirdiler. Bu, artık insanların zihinlerinde.
AfD’li siyasetçi Maximilian Krah’ın bir görüntüsünü izliyordum. Geçtiğimiz ekim ayında Cumhuriyet Bayramı arifesinde kaydettiği görüntüde, 1’inci Dünya Savaşı’ndan bu yana Türk-Alman dostluğunu ve silah kardeşliğini övüyor, düşmanlarına karşı kendini savunabilen güçlü bir ulus inşa etmede bize örnek olduklarını, değerli bir ekonomik güç haline geldiklerini ve Almanya’yı doğudan tehdit eden büyük göç dalgasına karşı bir duvar inşa etmek, Suriyelileri ve Afganları kendi ülkelerine ‘yeniden göç ettirmeye’ yardımcı olmak için onlara gereksinim olduğunu söylüyordu.
Türkiye kökenli insanların, kökeni şu anda göçmenlerin birçoklarının geldiği ülkelere dayanan lakin Alman pasaportu bulunan insanların olduğunu biliyoruz. Bu, değerli bir fark. Daima insanların kendileri ile tıpkı ülkeden gelen kardeşleriyle dayanışma içinde olmaları gerektiğini düşünürüz. Hayır, Alman pasaportunu almak için çok uzun mühlet çaba ettiler ve bıçaklı hücumlar üzere olaylarla özdeşleştirilmek de istemiyorlar. İkinci olarak, işlerini de ellerinde tutmak istiyorlar; pek birçok göçmenlerin geldiği ve işgücü piyasasına girdiği düşük vasıflı dallarda rekabet ediyor. Yani, aslında, göçmen geçmişi olan ancak Alman pasaportu da bulunanların maalesef AfD’ye oy vermek için nitekim mantıklı seçenekleri var.
‘GÖÇMENLERE YÖNELİK DAHA KATI BİR TAVIR KELAM KONUSU OLACAK’
(Seçim sonuçlarının göç üzerindeki tesirlerine ait olarak) Maalesef bir fikir birliği bulunuyor. Avrupa hukukuna uyup ona hürmet göstermek ya da onu yasaklamak ortasında bir istikrar bulmak çok yorucu bir süreç olacak zira Avrupa hukukunun hâlâ pek çok muhafaza sistemi var. Avrupa Parlamentosu’nun kompozisyonu da sağa kaydığı için bu değişebilir. Örneğin, göçmenleri Avrupa Birliği (AB) sonlarının dışında toplayıp tutmaya müsaade veren değişiklikler var. Lakin yeniden de hâlâ pek çok muhafaza düzeneği ve elbette memleketler arası hukuk var.
(Başbakan ve SPD’nin başbakan adayı Olaf) Scholz da bunu söyledi; Scholz artık bir başbakan olarak tarih oldu lakin bir milletvekili olarak Avrupa hukukuna bağlı kalacaklarını söyledi. Bunu birebir açıklıkla Merz için söyleyemeyiz. Onun popülist eğilimleri var. Ne kadar ileri gideceğini de kesin olarak bilemezsiniz. Göçmenlerin gitmesini istediği ve yeni göçmenlerin gelmesini istemediği konusunda çok açıktı. Bence mümkün olan en fazlasını yapacaklar. Bu, muhtemelen yeni hükümetin içinde ihtilaflı bir sorun olacak. Lakin genel eğilim, göçmenlerin ve burada yasal statüsü olmayan şahısların gelişini büyük ölçüde azaltmak istikametinde. Zira sistem bu türlü bir statüye başvurmayı bile giderek daha güç hale getiriyor.
Almanya’daki iltica prosedürlerinin ne kadar karmaşık ve genel olduğunu biliyoruz. Sığınma ve iltica talebinde bulunanların kuralları çok berbatlaştı. Para alımları konusunda devam eden bir tartışma var. Epeyce ayrımcı bir halde bir kart kullanmaları gerekiyor ve işgücü piyasasına erişimleri yok. Sonra daima entegrasyondan ve Alman iktisadı için acil işgücü gereksiniminden bahsediliyor. Bu büsbütün çelişkili bir durum. Maalesef, evvelki hükümetlere nazaran göçmenlere karşı daha katı bir tavır takınacak bir hükümet kelam konusu olacak; zira Yeşiller bile kendi programları ve kendi tarihleriyle çelişerek sonunda daha katı bir tavrı destekledi.
‘DIŞ SİYASETTE YENİ ANCAK ŞAŞIRTAN DERECEDE ACİL BİR PROBLEM VAR’
Dış siyasete baktığımızda, Ukrayna savaşı, Gazze-İsrail sıkıntısı üzere bir dizi hususun olduğunu görüyoruz. Sizce Almanya’nın dış siyaseti, bilhassa Türkiye ile bağlantılar bağlamında nasıl şekillenecek?
Öncelikle, bence bu hükümet Alman dış siyasetini Avrupa dış siyasetinin bir modülü olarak görecek; bu da güzel bir şey. Artık çok yeni ancak şaşırtan biçimde acil bir sıkıntı var: Donald Trump idaresindeki yeni ABD hükümeti ile nasıl ahenk sağlanacak ve bilhassa Rusya-Ukrayna savaşı ve Rusya’nın rolü konusunda AB’ye karşı Rusya’nın lehine şaşırtan tavırlar takınan Trump ile nasıl muhatap olunacak? Ben çok merak ediyorum. Bence şimdi Avrupalıların nitekim bir fikri yok lakin sıkıntının aciliyetini kavradılar. Münasebetiyle bu bir öncelik olacak.
Burada Türkiye’yi de içine alabilecek yeni bir AB güvenlik sistemi ya da sistemi de olabilir. Türkiye öncelikle bir NATO üyesi fakat şayet ABD NATO’yu Avrupa’nın güvenliği için değerli bir sistem olarak görmemeye başlarsa, AB de alternatif bir düzenek aramak isteyebilir. Kimi işaretler var; (Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel) Macron, Türkiye’nin burada rol oynayabileceğine dair bu tarafta bir şey söyledi, coğrafyaya da baktığınızda bu mantıklı geliyor. Ayrıyeten, Rusya ile yakın tarihe bakıldığında Türkiye’nin Rusya’ya dair birtakım arabuluculuk potansiyeli oldu; son devirde artık o kadar olmasa da savaş başladıktan sonra tahıl koridoru mutabakatının olduğunu biliyoruz. Rus gemilerinin İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçmesine mani olunmasına karşın hala, daima açık bir diyalog kanalları oldu. Bence bu mevcut ve bugün de açık. Hasebiyle Türkiye’nin mutlaka NATO’nun ötesinde, Rusya’nın önünü alan bir AB sisteminin kesimi olma potansiyeli var.
‘AVRUPA’DA BİR “TÜRKİYE YORGUNLUĞU” VAR’
Öte yandan, bence AB’ye üyelik sürecini en azından şu anda olduğu üzere, yani donmuş lakin hayatta tutmak bu yüzden kıymetli. Bu kulağa çelişkili geliyor; çelişkili de… Lakin AB’ye üyelik süreci kıymetli bağlantı kanallarını kurumsallaştırıp devam ettiriyor. Bu, bizim için, Türkiye’deki çalışmalarımız için şu an çok değerli. Bu, Türk sivil toplumuna AB finansmanı konusunda makul bir muhafaza düzeneği sağlıyor. Üyelik süreci olmasaydı, Türk hükümeti için AB’den Türk sivil toplum kuruluşlarına para akışlarını durdurmak, kesintiye uğratmak ve denetim etmek çok daha kolay olurdu. Ancak artık jeopolitik olarak, AB ve Türkiye ortasındaki diyalog için de çok kıymetli. Avrupa Parlamentosu’ndaki çoğunluğun da misal düşüneceğini umuyorum. Emin değilim zira genel olarak söylemek gerekirse AB içinde muhakkak bir ‘Türkiye yorgunluğu’ var. Yani, beşerler “Tamam ancak neden bununla uğraşalım? Erdoğan AB’de olmak istemiyor, Batı’nın bir modülü olmak istemiyor. Bunu daima söylüyor” diyorlar. Lakin biz elbette onun “Evet, hâlâ istiyoruz” dediğini de biliyoruz. “Tamam, bu ikili oynamak” diyorlar. Fakat somut olarak son periyotta bir gelişme yok.
Ancak, bence öncelikle ekonomik manada bir potansiyel var. Şayet AB gümrük birliğinin modernize edilmesi konusunda Türkiye ile önemli biçimde konuşmaya başlarsa, ekonomik bağlantıların gelişmesi için mutlaka bir alan var. Ancak siyasi olarak da… sıkıntı zira Türk hükümetinin, bilhassa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Gazze-İsrail savaşı konusundaki tavrı Almanya, Almanya hükümeti ve şahsî olarak Friedrich Merz’in tavrından çok uzak. Fakat bunu dışarıda bırakmayı başarırlarsa Türkiye kıymetli. 2016 yılında yapılan AB-Türkiye mutabakatı da var. Hâlâ resmi olarak sonlandırılmış ya da iptal edilmiş değil lakin pratikte devam eden hiçbir şey yok. Lakin Esad’ın devrilmesiyle de birlikte Türkiye, Almanya ve AB’deki mülteciler sorununun yine gündemin üst sıralarında yer almasıyla yeni bir (anlaşma) olabilir. Hasebiyle, AB’nin bu bahis hakkında da Türkiye ile konuşmaya gereksinimi var.
